In het uitvoeren van onderzoek draait alles om meten. Meten in allerlei vormen. Kwantitatief, kwalitatief of een mengvorm. Onder kleine of grote doelgroepen. Op basis van bestaande en nieuwe data. Ga zo maar door. Onderzoek uitvoeren is geen doel op zich. De grote vraag is wat je als bibliotheek gaat doen met de uitkomsten van het onderzoek.
De uitkomsten kunnen gebruikt worden voor:
In deze blog gaan we in het kort verder in op bovenstaande doelen zonder daarin het complete beeld te willen schetsen.
Het doen van een onderzoek levert, indien goed uitgevoerd, waardevolle informatie op. Denk hierbij aan:
In een jaarverslag wordt logischerwijs teruggekeken op het afgelopen jaar. Steeds vaker wordt hier de combinatie gekozen van cijfers en het verhaal achter die cijfers. Bij cijfers gaat het om aantal leden, bezoekers, activiteiten, gebruik van de werkplekken, websitebezoekers enz. Maar hier kunnen ook cijfers over impact of tevredenheid aan bod komen. Aan de verhalenkant kunnen bijvoorbeeld deelnemers aan een activiteit aan het woord komen of de organisatoren ervan. Dit geheel wordt vaak interactief op de website geplaatst. Een jaarverslag met 50 pagina’s tekst is veelal verleden tijd.
Het beleid van een bibliotheek is gebaseerd op veel indicatoren. Indicatoren die deels uit onderzoek komen. Denk hierbij aan inzicht in je werkgebied wat op basis van allerlei bestaande data gegeneerd kan worden. Wonen er bijvoorbeeld in een bepaalde wijk veel mensen met een niet-Nederlandse achtergrond, dan zou je daar een taalcafé kunnen gaan inrichten. Komt er uit onderzoek dat de horeca in de bibliotheek goed bezocht wordt, maar andere bezoekers geluidsoverlast ervaren. Dan kun je wellicht iets doen met de locatie of geluidsisolatie van die horeca. Zo zijn er nog legio andere voorbeelden te bedenken.
Het toetsen van effect / impact staat bij veel bibliotheken hoog op de agenda en dan met name het meten van de maatschappelijke waarde van de Bibliotheek. Vanuit de KB (Koninklijke Bibliotheek) en de POI’s (Provinciale Ondersteuningsinstelling) zijn en worden onderzoekstools ontwikkeld die bibliotheken in kunnen zetten om effect te meten. Denk hierbij aan het meten van de effectiviteit van leesbevorderingsprogramma’s en de impact van digivaardigheidscursussen. Maar pas op: het meten van effect / impact is lastig. Verstandig is om hierbij een onderzoeker te raadplegen.
De rol van de bibliotheken is de afgelopen decennia enorm veranderd. Van een ‘boekenuitleenfabriek’ naar een organisatie waar mensen:
Om deze taken goed uit te kunnen (blijven) voeren is het nodig om veel informatie te verzamelen. Met name over de bezoeker (die lang niet altijd lid is van de bibliotheek). Maar er is ook informatie nodig over de interne organisatie. Dit alles om de gebruiker zo goed mogelijk te bedienen. Om de benodigde informatie te verzamelen is onderzoek nodig op allerlei vlak. In deze blog beschrijven we kort enkele soorten onderzoek waarbij we zeker niet uitputtend kunnen en willen zijn.
In het landschap van bibliotheek-onderzoek spelen de Koninklijke Bibliotheek (KB) en de Provinciale Ondersteuningsinstellingen (POI’s) een zeer belangrijke rol. Zij ondersteunen de bibliotheken op allerlei vlak en dus ook op het vlak van onderzoek. De KB heeft hiervoor 5 thema’s geformuleerd: Informatiemaatschappij, Publicaties, Ontsluiten & Delen, Klant en Impact. De wijze waarop de POI’s hun onderzoeksrol invullen is zeer verschillend per POI.
Een bezoeker is in te delen in 2 groepen: een bezoeker die lid is van de bibliotheek en een bezoeker die geen lid is van de bibliotheek. Van een bibliotheeklid is veel bekend, echter van de niet-leden veel minder. Deze laatste groep wordt echter steeds groter waardoor het belangrijker wordt om ook deze groep goed in beeld te krijgen en daarmee de dienstverlening beter af te kunnen stemmen op elke bezoeker.
Onderzoek die hiervoor gebruikt kan worden is:
Je dienstverlening kan pas van goede kwaliteit zijn wanneer je interne organisatie goed op orde is. Een groot deel van de interne organisatie bestaat uit de medewerkers. Onderzoek dat hierbij past is:
Al jaren is er een mooie samenwerking tussen onderwijs, bibliotheek en gemeente: de Bibliotheek op school (dBos). Dit instrument wordt ingezet om kinderen en jongeren te stimuleren om meer te lezen. Een zeer belangrijk functie van de bibliotheek waarvan de resultaten via een monitor in beeld worden gebracht. De monitor de Bibliotheek op school brengt de opbrengst van de samenwerking tussen scholen en bibliotheken in kaart. De monitorresultaten worden gebruikt om nieuwe doelen vast te stellen.
Met het uitvoeren van impactonderzoek kun je maatschappelijke effecten van bibliotheekdiensten meetbaar maken. Het meten van impact is altijd lastig, vooral omdat er altijd andere effecten meespelen en het moeilijk is om die uit te sluiten om het effect van jouw dienstverlening aan te tonen. De KB heeft hiervoor een aantal meetinstrumenten ontwikkeld. Maar er is meer mogelijk op dit gebied. Zo hebben wij voor een paar bibliotheken in het land hun impact in beeld gebracht. Het voordeel van samen met een onderzoeksbureau je impactmeting op te zetten is dat je meet wat voor jouw bibliotheek belangrijk is.
In deze blog richten we ons specifiek op bibliotheken, al is het voor andere organisaties (welzijnsorganisaties, gemeenten, scholen) ook interessant om kennis te nemen van hun werkgebied. Voor organisaties als een bibliotheek is het interessant om bijvoorbeeld te weten wat de kenmerken zijn van de inwoners, waar de kwetsbaren zitten, waar mensen lang moeten reizen om een bibliotheek te bezoeken, wat een goede plek zou kunnen zijn voor een taalcafé, enz. enz. enz. Al verzamelen we als onderzoekers graag nieuwe, actuele data, is dat om je werkgebied in beeld te brengen niet nodig. Er is al heel veel data aanwezig.
Om dit onderzoek goed uit te voeren, moeten er 4 stappen worden doorlopen:
De volgende data zijn volgens ons interessant voor een bibliotheek. Data die sowieso op gemeenteniveau beschikbaar is, maar heel vaak ook op buurt/wijk niveau.
De belangrijkste (en ook minst toegankelijke) bron is statline. Op statline is enorm veel informatie beschikbaar. Informatie die vaak recent en zeker ook betrouwbaar is, maar lastig vindbaar is. Ook bronnen als allecijfers.nl en waarstaatjegemeente.nl zijn geschikt. Er zijn ook nog andere bronnen beschikbaar afhankelijk van hetgeen je in kaart wilt brengen.
De moeilijkste stap in het proces. Een factor die het nog wat lastiger maakt is dat een bibliotheek vaak meerdere gemeentes in haar werkgebied heeft. In de analyse is er dan de optie om per gemeente de gewenste data te verzamelen of om dit gecombineerd te doen zodat de analyse over het gehele werkgebied gaat. Een mooi vormgegeven document is fijn om te delen met bijvoorbeeld je bezoekers, je subsidieverstrekkers en andere belangrijke samenwerkingspartners.
Je hebt een mooi vormgegeven document met allemaal zinvolle data. En wat nu? Belangrijk is om inzichtelijk te maken wat die data nu betekenen. Interpreteren we deze allemaal juist en op dezelfde wijze? En vervolgens hoe ga je de data gebruiken? In je beleid? Voor je jaarplan? In gesprek met belangrijke samenwerkingspartners?
Wil je hier hulp bij? Kijk hier als je wilt weten hoe het eruit ziet als wij dit voor je doen.
Met het uitvoeren van een bezoekersonderzoek kun je veel informatie ophalen en hiermee
(beleids-)vragen beantwoorden. Oftewel, wat is het doel van je onderzoek? In deze blog worden deze doelen nader uiteengezet.
Wil je meer weten over waar je allemaal aan moet denken bij een bezoekersonderzoek, lees de volgende blogs:
De volgende (beleids-)vragen kunnen ten grondslag liggen aan het uitvoeren van een bezoekersonderzoek:
Of je bij een theater werkt, een museum, een bibliotheek of een andere openbare organisatie, je wilt met je dienstverlening een bepaalde impact maken op je bezoekers. Impactmetingen richten zich op het vermeende effect, je maakt een schatting van de effecten. Dit kan door (meestal) na afloop van het bezoek, de bezoeker een aantal vragen te stellen. Denk hierbij aan vragen als:
Waar je tegenwoordig ook naar toegaat, heel vaak krijg je achteraf, vaak via de mail, een paar vragen hoe je het bezoek hebt ervaren. Hoe tevreden ben je nu eigenlijk? Vanzelfsprekend is het voor organisaties heel belangrijk om de tevredenheid van de bezoeker te meten. Via de mail zal de respons erg laag zijn. Beter is het om bijvoorbeeld bezoekers aan het einde van het bezoeker face-to-face een paar vragen te stellen of (indien mogelijk) na een paar dagen bezoekers te bellen om zo de tevredenheid op te halen. De verkregen gegevens stelt je als organisatie in staat om het aanbod (nog) beter af te stemmen op de behoeftes van de bezoekers, zonder daarbij je eigen visie/missie uit het oog te verliezen.
Als museum beoog je met bepaalde tentoonstellingen een bepaalde doelgroep te bereiken. Wanneer je een tentoonstelling inricht over een bepaald thema, hoop je hiermee die mensen te bereiken die speciale interesse hebben in dat thema en met name mensen die anders wellicht niet naar het museum zouden komen. Alleen onderzoek kan uitwijzen of dit ook daadwerkelijk zo is. Meestal bevraag je bezoekers na afloop van het bezoek, echter hier kan dit ook tijdens het bezoek. Behalve te vragen naar de achtergrond van de bezoeker is het hierbij zeker ook relevant om te vragen hoe ze wisten van deze tentoonstelling. Welk communicatiekanaal was hierbij het meest succesvol? Zinvolle informatie voor de marketingafdeling. Dit voorbeeld betreft musea, maar is makkelijk door te vertalen naar andersoortige organisaties.
Voorafgaand aan een bezoek hebben bezoekers bepaalde verwachtingen. Ofwel doordat ze er al eerder zijn geweest, of doordat ze het er met anderen over hebben gehad, of door de marketinguitingen van de organisatie, enzovoorts. Door hierover een aantal vragen te stellen bij de start van het bezoek, kan dit in beeld worden gebracht. Interessant is natuurlijk om aan het einde van het bezoek te vragen of hun verwachtingen zijn uitgekomen of misschien zelfs zijn overtroffen.
Wanneer het bezoek aan een organisatie tot tevredenheid stemt, zullen bezoekers eerder terugkomen en wellicht anderen hierbij meenemen. Het kan een doelstelling zijn van een organisatie om bezoekers te overtuigen periodiek terug te komen. Ook kan het zijn dat organisaties door een bepaald (tijdelijk) aanbod juist nieuwe bezoekers willen werven. Of organisaties slagen in hun opzet kunnen we de aloude onderzoekersslogan van stal halen: ‘meten is weten’. Het ophalen van deze informatie kan op een aantal momenten:
Regelmatig wordt er bij culturele instellingen gevraagd aan de bezoekers of ze de postcode mogen weten. Deze zeggen namelijk iets over waar bezoekers vandaan komen. Maar wat gebeurt er daarna met die gegevens en wat zeggen die gegevens? Vaak kun je er meer informatie uithalen dan je denkt.
Je kunt op verschillende manieren de postcodes verzamelen. Tegenwoordig is het steeds normaler om van te voren online een kaartje te kopen. Hierbij kun je vragen of mensen hun postcode achter willen laten. Een andere manier is bij het kopen van een kaartje bij de kassa om dan te vragen naar de postcode. Je kunt er dan bij vertellen waarvoor het gebruikt wordt, mensen zijn dan namelijk eerder geneigd om de postcode te geven.
Wanneer je de postcodes hebt verzameld, kun je ze makkelijk verwerken in een excel bestand. Met bijvoorbeeld het postcodekaartje kun je daarna zien waar je bezoekers vandaan komen.
Wanneer je een dashboard hebt, zoals in het postcodekaartje, kun je de gegevens makkelijk analyseren. Je kunt daarbij gebruik maken van verschillende filters. Denk hierbij aan het selecteren van een provincie om te zien vanuit welke plaats bezoekers komen.
Zo is er de mogelijkheid om de tijdlijn aan te passen. Heb je bijvoorbeeld voor een bepaalde periode een marketinguiting gedaan in een regio, dan kun je door middel van een tijdlijnfilter selecteren op die periode en zien of er daadwerkelijk meer bezoekers zijn geweest.
Wellicht kun je meer gegevens verzamelen en die verwerken in een dashboard. Denk hierbij aan je kaartverkoop, het soort kaartjes dat je verkoopt. Wanneer je deze koppelt aan je postcode bestand kun je zien wat voor soorten bezoekers er komen en wanneer ze zijn geweest.
Veel gegevens uit het dashboard kun je gebruiken voor je verantwoording voor bijvoorbeeld de gemeente of fonds. Door de postcodes kun je laten zien waar je bezoekers vandaan komen en of de functie die je hebt in de regio overeenkomt.
Verder kun je de gegevens gebruiken voor je marketingstrategie. Je kunt namelijk zien waar je bezoekers vandaan komen en welke regio het nuttig is om je op de focussen met de marketing.
Wil je dat we meedenken over een postcodekaartje of een dashboard met deze gegevens? Neem dan contact met ons op, wij denken graag met je mee.
